Historia Głównego Szlaku Sudeckiego
Wokół historii Głównego Szlaku Sudeckiego narosło sporo niedomówień i nieścisłości powielanych przez autorów różnych publikacji. Aby pewne wątpliwości wyjaśnić, zestawiłem posiadane przeze mnie dane dotyczące znakowania tego szlaku. Przedstawiam je chronologicznie.
1947, 24 października – na posiedzeniu Międzywydziałowej Komisji Sudeckiej PTT (w jej skład wchodzili przedstawiciele oddziałów w Jeleniej Górze, Wałbrzychu i Kłodzku) w Jeleniej Górze zatwierdzono następujący przebieg Głównego Szlaku Sudeckiego: Paczków – Złoty Stok – Lądek Zdrój – Śnieżnik – Międzygórze – Międzylesie – Spalona – Międzywierch (dziś Orlica) – Góry Stołowe – Radków – Góra Św. Anny koło Nowej Rudy – Srebrna Góra – Wielka Sowa – Walim – Chojny (Góra Choina z zamkiem Grodno) – Jedlina Zdrój – Glinka (Glinica) – Rysiów (?) – Sokołowsko – Krzeszów – Lubawka – Kowarska Przełęcz – Rubież (Okraj) – Śnieżka – Szklarska Poręba – Wysoki Kamień – Rozdroże – Kwarc (schr. „Stóg Izerski“) – Czerniawa Zdrój. Autorem koncepcji przebiegu GSS był Mieczysław Orłowicz, który brał udział w posiedzeniu jako przedstawiciel Zarządu Głównego PTT.
W rzeczywistości szlak nigdy nie został wyznakowany według tych założeń, rozmaite ograniczenia wymusiły liczne zmiany założonego przebiegu, a samo znakowanie trwało z przerwami aż dziesięć lat. Poszczególne odcinki znakowano w następujących latach:
1948: Paczków – Błotnica – Mąkolno – Orłowiec – Lądek-Zdrój – Puchaczówka – schr. pod Śnieżnikiem – Międzygórze – Maria Śnieżna – Długopole-Zdrój – Spalona – Zieleniec – Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój – Błędne Skały – Karłów – Szczeliniec – Radków – Wambierzyce – Ścinawka Górna – Góra Wszystkich Świętych – Słupiec – Dębówka – Czerwieńczyce – Przeł. Srebrna – Wielka Sowa
1952: Wysoki Kamień – Szklarska Poręba – Hala Szrenicka, Śląski Dom – Karpacz – Grabowiec – Mysłakowice – Skalnik – Szarocin – Lubawka i Jedlina-Zdrój – Włodarz – Przeł. Sokola – Wielka Sowa
1953: Lubawka – Krzeszów – Lesista Wielka – Sokołowsko – Andrzejówka – Jedlina-Zdrój
1954: Świeradów-Zdrój – Stóg Izerski – Wysoki Kamień
1957: Hala Szrenicka – Śląski Dom
Zatem dopiero w 1957 r. szlak uzyskał ciągłość znakowania na całym przebiegu od Świeradowa do Paczkowa. Paradoksem przy tym jest to, że Głównego Szlaku Sudeckiego z powodu obostrzeń obowiązujących w strefie nadgranicznej nie pozwolono poprowadzić przez najwyższe szczyty polskich Sudetów Zachodnich, Środkowych i Wschodnich (odpowiednio: Śnieżka, Orlica, Śnieżnik). I tak pozostało do dzisiaj – szlak przechodząc w bezpośrednim sąsiedztwie wszystkich tych gór, nie wchodzi na wierzchołek żadnej z nich.
W międzyczasie (prawdopodobnie w połowie lat 50.) doszło do zmiany przebiegu na odcinku Czerwieńczyce – Przeł. Srebrna. Szlak wycofano z Gór Bardzkich i poprowadzono (w większości szosami) przez Nową Wieś Kłodzką (dawny przebieg przywrócono w 2010 r.).
A oto kolejne istotne zmiany przebiegu:
Końcówka lat 50. – z Błotnicy do Orłowca szlak poprowadzono przez Złoty Stok, przeł. pod Trzeboniem i dalej trawersem Jawornika Wielkiego (wcześniej prowadził przez Mąkolno i dalej w stronę Lądka-Zdroju szosą)
1965 – zmiana na odcinku Karłów – Wambierzyce. Szlak poprowadzono przez Skalne Grzyby i Studzienną.
1970 – zmiany na odcinkach Lądek-Zdrój – Orłowiec (szlak zdjęto z szosy) i w rejonie Przeł. Jugowskiej (poprowadzono obok schroniska "Zygmuntówka").
1973 – szlak otrzymał imię Mieczysława Orłowicza
1975 – zmiana na odcinkach Wambierzyce – Góra Wszystkich Świętych (szlak poprowadzono przez Ścinawkę Średnią) i Dębówka – Czerwieńczyce (przesunięto z północnej na południową stronę Borka).
1978 – w Paczkowie szlak przedłużono z rynku do stacji kolejowej.
1979 – zmiany na odcinku Długopole-Zdrój – Marianówka. Szlak od stacji kolejowej w Długopolu poprowadzono pod szczytem Wronki (pierwotnie prowadził przez Długopole Górne), a między Wilkanowem a Marianówką przesunięto szlak nieco na południe.
1984 – zmiana na odcinku Błotnica – Kol. Błotnicka. Szlak zdjęto z asfaltu.
1985 – zmiana na odcinku Wambierzyce – Ścinawka Średnia. Szlak poprowadzono przez Ratno Dolne.
1989 – zmiana na odcinku Karłów – Skalne Grzyby, szlak poprowadzono obok Kamienia Popielnego i Drogą nad Urwiskiem, likwidując odcinek prowadzący szosą.
1994 – zmiana na odcinku Marianówka – Maria Śnieżna. Szlak poprowadzono po północnej stronie Iglicznej.
1995 – rozdzielenie zdublowanych szlaków w rejonie Skalnych Grzybów, GSS przeniesiono na leśną drogę w sposób taki, że większość Skalnych Grzybów omija.
1996 – zmiana na odcinku Ponikwa – Długopole, szlak częściowo zdjęto z szosy.
1997 – po likwidacji połączeń kolejowych do Świeradowa-Zdroju, skasowano odcinek szlaku od przystanku autobusowego w Świeradowie do stacji kolejowej.
2002 – zmiana na odcinku Karłów – Skalniak. Szlak poprowadzono przez Lisi Grzbiet.
2002, 20 kwietnia – w ślad za wyznakowaniem czerwonego szlaku Paczków – Głuchołazy, łączącego GSS z czerwonym szlakiem w Górach Opawskich (projekt tego połączenia powstał pod koniec lat 70, zrealizowano go w 2000 r.), Komisja Turystyki Górskiej ZG PTTK zadecydowała o tym, że jako Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza traktuje się cały odcinek Świeradów – Prudnik. Uchwała ta jest kontestowana przez część działaczy, argumentujących, że odcinek od Złotego Stoku do Głuchołaz (58 km) trudno uznać za szlak górski.
2003 – zmiana na odcinku przeł. pod Trzeboniem – rozdr. pod Jawornikiem. Szlak poprowadzono bliżej szczytu Jawornika Wielkiego, jego północnym i wschodnim trawersem.
2010 – zmiana przebiegu na odcinku Lesista Wielka – Ługowina (szlak przesunięto na południe, likwidując odcinek prowadzący szosą) i Czerwieńczyce – Przeł. Srebrna (przywrócono przebieg przez Góry Bardzkie).
2013 – zmiana na odcinku Wambierzyce – Ścinawka Średnia. Przywrócono przebieg z lat 1975-85 z pominięciem Ratna Dolnego.
2017 – Poważne zmiany na odcinku Duszniki-Zdrój – Przeł. pod Uboczem mające na celu skrócenie szosowego przebiegu szlaku. Od tego czasu szlak omija Kozią Halę.
– Nadleśnictwo Świeradów na własną rękę dokonało zmiany przebiegu szlaku na odcinku schr. na Stogu Izerskiem – Polana Izerska prowadząc szlak przez szczyt Stogu Izerskiego, Łącznik i dalej drogą trawersującą Stóg Izerski i grzbiet Łużca od południa.
2019 – zmiany przebiegu na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Na odcinku Karłów – Błędne Skały szlak wycofano z Ptaka i Skalniaka, przekładając go na nieużywaną od 1945 r. ścieżkę trawersującą stok Skalniaka. Przywrócono przebieg szlaku przez Skalne Grzyby (wspólnie ze szlakiem żółtym).
– Nadleśnictwo Świeradów na własną rękę dokonało zmiany przebiegu szlaku na odcinku Polana Izerska – Mokra Przełęcz. Szlak usunięto ze ścieżki przez torfowiska i poprowadzono go drogami trawersującymi od południa Podmokłą i Szerzawę.
2020 – zmiana na terenie Mysłakowic. Szlak poprowadzono wzdłuż Głębockiej Strugi, skracając odcinek prowadzący ruchliwą szosą przez wieś;
– przywrócenie na terenie Świeradowa odcinka do stacji kolejowej (linia kolejowa jest wprawdzie nieczynna, ale przewiduje się jej rewitalizację).
Opr. Jacek Potocki na podstawie map, przewodników, Informacji Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, kartotek szlaków sporządzonych przez Zbigniewa Garbaczewskiego (za ich udostępnienie dziękuję Krzysztofowi Garbaczewskiemu) i własnej pamięci.